Trekking w parkach narodowych szwedzkiej Laponii

W zeszłym roku po raz pierwszy wybrałyśmy się w góry północnej Szwecji w kobiecym

dwuosobowym i od kilku lat idealnie współpracującym w górach zespole. Do tej wyprawy zachęcili

nas mieszkający w Lund przyjaciele, zafascynowani od lat urokiem lapońskich gór - polsko-

szwedzkie małżeństwo Marysia Płoszewska-Paulsson i Terho Paulsson, slawista, od ponad 40 lat

posługujący się na co dzień językiem polskim za sprawą żony, wykładowcy języka i kultury polskiej

na tamtejszym uniwersytecie.

Szlak królewski (Kungsleden), prowadzący przez góry Laponii, ciągnie się ponad 500 km z północy

na południe, od Abisco do Hemavan, w większości za kołem podbiegunowym. Jest kilka punktów,

dostępnych środkami komunikacji zbiorowej, z których można rozpocząć wędrówkę szlakiem

królewskim lub szlakami doprowadzającymi do Kungsleden. Służą one także za punkty wyjścia z gór

i dotarcia do szlaków komunikacyjnych Szwecji.

Letni sezon w górach Szwecji trwa od końca czerwca do początku września, a druga połowa sierpnia

wydaje się być szczególnie dobrą porą wędrówki ze względu na chłodniejsze noce i brak w związku

z tym komarów i meszek. Zeszłoroczny sierpień był tam zresztą wyjątkowy, prawie bez deszczu, z

temperaturami powietrza grubo powyżej 20°C. W dwa tygodnie pokonałyśmy wtedy szlak około

250 km, wędrując od Abisco, zasadniczo wzdłuż Kungsleden. Spałyśmy w wyposażonych w to co

niezbędne dla trekkera stacjach i maleńkich chatach turystycznych. We wszystkich można się

porozumieć i uzyskać niezbędne informacje w języku angielskim.

Zdecydowana większość turystów spotykanych w lapońskich górach to Szwedzi, ale trafiają się też

Niemcy, Duńczycy, Francuzi, Szwajcarzy, czy Włosi. Spotkałyśmy pojedynczych Czechów, Węgrów

i dopiero w tym roku polskiego lekarza z północnej Szwecji z dzielnym 77-letnim tatą ze Śląska.

Wielką przyjemnością są rozmowy z napotykanymi ludźmi, dzielenie się wrażeniami

i doświadczeniem oraz wymiana nieraz bardzo cennych informacji. Na trasach jednak nie ma tłoku.

Spotyka się jedynie sporadycznie pojedyncze, najczęściej dwuosobowe zespoły, jakiś zagubiony w

oddali namiot i pasące się stada reniferów. Cały urok wędrówki polega też na tym, że założony

program jest ramowy, a wprowadzane doń zmiany dostosowane są do warunków atmosferycznych,

sił i zapału wędrującego, częstotliwości kursowania łodzi i stateczków po jeziorach przecinających

trasę. Nas do zejścia ze szlaku głównego skusiły wąskie, wysoko zawieszone doliny, spuszczające

się do nich lodowce i możliwość ucieczki od chwilami nużących, zbyt licznych ułatwień na trasie.

Na doskonałych mapach wydawnictwa Lantmäteriet (do kupienia we wszystkich stacjach i chatach

górskich) figurują szlaki znakowane, z ułatwieniami dla turysty (jako ułatwienia rozumiane są

mosty i mostki na wartkich rzekach i strumieniach, często wypływających spod bardzo licznych w

tych górach lodowców oraz drewniane kładki na terenach podmokłych), a także szlaki sugerowane,

zaznaczone na mapie, ale nie w terenie, przeznaczone dla raczej doświadczonego trekkera.

1. - Chata Nallo w dol. Stuor Reaidda

W zeszłym roku pokonałyśmy trzy takie etapy, jednodniowe, bardzo piękne i różnorodne,

wymagające dość dużego obycia z górami typu tatrzańsko-alpejskiego, a mianowicie: przejście

doliną Siellmmá (ok. 1250 m n.p.m.) z doliny Alis (Kungsleden) do doliny Stuor Reaidda, a w niej

maleńkiej górskiej chaty Nallo, leżącej u stóp 700-metrowej ściany Nallu; doliną Unna Reaidda

wzdłuż lodowców spływających ze szczytów Vakposten i Ceakchjälmen

2. - W dol. Unna Reaidda

oraz powrót z doliny Visttas do szlaku Kungsleden przez dolinę Unna Visttas pomiędzy

masywami Passustjakka i Unna Visttascohka .

Nie oparłyśmy się także pokusie wejścia na

najwyższy szczyt Szwecji - Kebnekaise

(2111 m n.p.m.). Jest łatwo dostępny, ale

wymaga wytrwałości, dobrej kondycji

i długiego dnia, aby dotrzeć na jego

wierzchołek odległy 10 km od stacj

i turystycznej o tej samej nazwie i wrócić

zanim całkiem się ściemni,pokonując po drodze

szczyt pośredni.

3. W drodze do dol. Unna Visttas - w tle dol. Visttas

4a. - Z drogi na Kebnekaise. 4b. - Lodowy szczyt Kebnekaise

Oczarowane urodą, dzikością i pustką mniej uczęszczanych rejonów tych gór postanowiłyśmy

wrócić na drugi rok do zupełnie dzikiego, jednego z najstarszych w Europie (ustanowionego w

latach 1909-1910) Parku Narodowego Sarek. Na zbliżonej do kształtu koła, pozbawionej w

zasadzie jakichkolwiek ułatwień dla turystów powierzchni prawie 2000 km² skupiona jest

większość najwyższych szczytów Szwecji, głębokie doliny i rozległe płaskowyże. Z miłym

zaskoczeniem przeczytałyśmy wówczas w dodatku Turystyka do “GazetyWyborczej”, w cyklu

“Serce zostało w…“ wspomnienie Henryka Wujca z pobytu w Sarku w 1973 r. z żoną

i pięćdziesięciokilogramowym plecakiem szczególnie zapamiętanym przez niego momentem była noc

spędzona tam na skalnych płytach pod gołym niebem, z widokiem na rozległą dolinę oświetloną

niesamowitym blaskiem nie chowającego się za horyzont słońca.

Zarówno w zeszłym jak i w tym roku nieocenioną pomocą służył nam Terho Paulsson. Przekazał nam

wiele porad praktycznych dotyczących podróży i wędrówki. Zaopatrzył wcześniej w potrzebne

mapy, sugerował ciekawe, dodatkowe wycieczki na trasie wędrówki. Dotyczyło to szczególnie

planowanego przejścia przez Sarek, po którym szczegółowy przewodnik autorstwa C. Grundstena

dostępny jest tylko po szwedzku. Bardzo istotna była w tym przypadku informacja o usytuowaniu

i stanie technicznym nielicznych tam mostów na rzekach, których w żadnym razie nie można

pokonywać brodząc, bowiem koniecznie należy przestrzegać zasady, aby nie przechodzić przez

rzekę, której poziom sięga powyżej kolan. Zdecydowana większość rzek czy potoków wypływa spod

lodowców, jest niezwykle wartka i ma dno usłane kamieniami i głazami. Do przechodzenia przez nie

niezbędny jest stosowany tradycyjnie do tego celu długi, mocny kij lub w ostatnich latach coraz

powszechniejsze składane kijki. Przed każdym kolejnym przejściem warto się upewnić, czy kijki

takie są dostatecznie mocno skręcone. Kroki należy stawiać ostrożnie i z dużym wyczuciem.

Na granicach parku Sarek kilkujęzyczne tablice informują o zasadach bezpieczeństwa,

szczególnie przy przechodzeniu przez rzeki. Sugerowane obuwie do przechodzenia przez nie

wpław to adidasy, a jeszcze lepiej solidne buty turystyczne. Szwedzi, szczególnie starsi, często

wędrują w specjalnych kaloszach. W dobrych sklepach turystycznych dostępne są świetne górskie

sandały z osłoną na palce, umożliwiające swobodny przepływ wody. My szłyśmy w sandałach nie

tylko przez rzeki, ale przez cała dolinę rzeki Rapa, bowiem pogoda i sam charakter pokonywanej

przez nas trasy często zmuszały nas do przechodzenia przez rzeki, strumienie, mokradła czy

bagna.

5. - Magda przekracza rzekę Lulep Vassjajagasj

Do parku Sarek weszłyśmy z rejonu szczytu Skierfe, podążając przez góry do doliny rzeki

Rapa. Chciałyśmy spojrzeć z góry na rozległe ujście tej rzeki do jeziora, tworzące deltę uznawaną

za najpiękniejsza w Europie.

6. - Sciezka na Skierfe

Wspaniała, ogromna, poplątana delta wyłoniła się z mgły dopiero podwóch dniach wędrówki.

Planowałyśmy, że kierując się na północ i zachód zaznaczonymi na mapie ścieżkami dotrzemy przez

dolinę Algga do parku Padjelanta.

7. - Delta rzeki Rapa (Rapadalen) – Sarek

Jednakże na skutek intensywnych opadów znacznie podniósł się poziom wody w strumieniach.

Ten, który znalazł się na naszej drodze był nie do przejścia. Miałyśmy do wyboru, albo czekać kilka

dni na obniżenie poziomu wody, albo wycofać się z Sarku. Powyżej zamkniętego szałasu Skarki

podjęłyśmy decyzję o wycofaniu, podobnie jak dwóch spotkanych w tym miejscu Szwedów.

Wracałyśmy dwa dni doliną, wzdłuż podniesionego o 40 cm bystrego nurtu szerokiej rzeki Rapa,

która miejscami zniszczyła brzeg i zabrała wydeptana ścieżkę, prowadzącą do granicy parku

i miejsca, z którego mała motorówka kursuje dwa razy dziennie, dla wygody wędrowców,

do najbliższej stacji turystycznej Aktse.

Osiem dni spędzonych w pozbawionym jakichkolwiek ułatwień terenie, mimo nie bardzo

sprzyjającej pogody, dało nam poczucie bezpośredniego kontaktu z pięknem gór i urzekającą

przyrodą, radość z podejmowanego niemałego fizycznego wysiłku i oderwania od zgiełku cywilizacji,

a także satysfakcję, że sprostałyśmy sporym wyzwaniom, gubiąc nie raz w trudnych warunkach

kierunek i nikłą ścieżkę, a potem szczęśliwie ją odnajdując.

Po wycofaniu z Sarku przemieściłyśmy się pieszo, stateczkiem i autobusem do leżącego 200 km

ponad kołem polarnym Ritsem, na północnym brzegu jeziora Akka, a potem znów stateczkiem do

przystani na południowym brzegu tego jeziora - Änonjalmme.

8. - Padjelanta - na szlaku do chaty Kisuris

Stąd wędrowałyśmy jeszcze tydzień trasą Padjelanty na południe, ku Kisuris, by w rejonie trzech

mostów zawrócić, podążając dalej szlakiem Nordkalottleden/Padjelanta przez Kutjaure do

Vaisaluokta, z powrotem doÄnonjalmme i Ritsem, skąd autobusem odjechałyśmy do Gällivare, a

następnie pociągiem do Sztokholmu.

9. - Za rzeką chata Kutjaure

Na szlaku Padjelanty częściej niż gdzie indziej spotykałyśmy letnie wioseczki Lapończyków

(Saamów), usytuowane nad jeziorami. Od tysiąca lat trudnią się oni hodowlą reniferów, które

w sezonie letnim w miarę swobodnie przemieszczają się w tym górzystym terenie, zaś zimą

schodzą w rejony zalesione.

10. - Masyw Akka z jeziora - w drodze do Ritsem

Lapończycy prowadzą tu też niektóre stacje turystyczne i serwują

w nich własne charakterystyczne wyroby (suszone mięso renifera, świeże i wędzone ryby, chleb

pieczony na rozgrzanym ogniskiem kamieniu, dżem z malin polarnych…). W niektórych wioskach

można wynająć miejsce na nocleg, połączone z korzystaniem z sauny. To również Lapończycy

obsługują małe motorówki kursujące po jeziorach i delcie rzeki Rapa. W parku narodowym

Padjelanta, podobnie jak na Kungsleden, istnieją ułatwienia dla turystów, typu mosty na rzekach,

kładki w bagnistym terenie (niektórzy twierdzą, że mają one przede wszystkim chronić bagniska

przed turystami!), stacje turystyczne z miejscami noclegowymi i kuchnią. Z tych ostatnich

jednak w zasadzie nie korzystałyśmy, ponieważ miałyśmy własny, lekki namiot, dzięki czemu

mogłyśmy zatrzymywać się na noc w dowolnie wybranym, dogodnym miejscu.

Góry Laponii maja w sobie coś magicznego. Spotkałyśmy ludzi, którzy wracają w ich najdziksze

zakątki po raz czwarty, dwunasty, osiemnasty... . Nasza pierwsza wyprawa do szwedzkiej Laponii

w 2006 r. miała być jednorazowa; wróciłyśmy w 2007 r. i już wiemy, że znów tam pojedziemy.

Maria M. Berger, Maria Burchard